Wat is het moeilijk om in deze tijd inspiratie te vinden om iets te schrijven voor mijn Griekse blog. Ik kan natuurlijk blijven schrijven over alle geweldige plekken die je in Griekenland kunt bezoeken, maar als je er voorlopig niet heen kunt… Daarom bedacht ik om een stukje te schrijven over Grieken die naar Nederland zijn gekomen. Volgende keer een artikel over Griekse vrienden bij mij in het dorp. Nu eerst een stukje migratiegeschiedenis.

De Griekse diaspora

De Griekse diaspora (διασπορά = spreiding), zijn de gemeenschappen van Grieken die buiten Griekenland wonen. De Griekse diaspora is een van de oudste en meest wijdverbreide ter wereld.
Al in de oudheid koloniseerden de Grieken grote delen van het Middellandse Zeegebied. Alle plaatsnamen die eindigen op 'poli(s)' zijn terug te leiden naar deze periode. Denk bijvoorbeeld aan Istanbul, het voormalige Constantinopel (Konstantinoupolis), Napels (Neapolis) en Tripoli. Maar ze stichtten nog veel meer steden, waarvan de namen niet allemaal terug te leiden zijn of die in de loop der eeuwen veranderd zijn.
Alexander de Grote breidde het Griekse Rijk uit tot in India en Afrika, waar hij o.a. de Egyptische stad Alexandrië heeft gesticht. Deze steden behoorden tot in de periode van het Romeinse Rijk tot de belangrijkste handelscentra ter wereld met het Grieks als voertaal.
In de 7e eeuw verklaarde keizer Flavius Heraclius Augustus het Grieks tot de officiële taal van het Byzantijnse Rijk.
Na de Byzantijns-Ottomaanse Oorlogen, die in 1453 resulteerden in de val van Constantinopel en de Ottomaanse verovering van Grieks grondgebied, vluchtten veel Grieken naar Italië. Ze vestigden zich met name in Venetië, Florence en Rome, waar zij een belangrijke bijdrage leverden aan de Renaissance.
Tussen de val van Trebizonde in 1461 en het begin van de 20e eeuw, de periode van de Russisch-Turkse oorlogen, vestigden veel Grieken uit Pontos en het noordoosten van Anatolië zich in Georgia, Kars en andere zuidelijke regio's van het Russische Rijk om aan de Ottomaanse represailles te ontkomen, nadat ze de Russische invasies in Oost-Anatolië hadden gesteund.
Tijdens de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog (1821-1830) vestigden vele, veelal welgestelde, Griekse koopmansfamilies zich in Italië, Zuid-Frankrijk, Egypte, Rusland en Groot-Brittannië.

Griekse emigranten op weg naar de VS (1906)

In de 20e eeuw emigreerden veel Grieken om economische en politieke redenen naar de Verenigde Staten, Australië, Canada, Zuid-Amerika en West-Europa, waaronder Nederland en België; vooral na de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), de Griekse Burgeroorlog (1946-1949) en de Turkse invasie van Cyprus in 1974.
Tegenwoordig wonen naar schatting 7 miljoen Grieken buiten Griekenland. Dat is bijna de helft van alle Grieken, want Griekenland telt iets meer dan 10 miljoen inwoners, waarvan verreweg de meesten de Griekse nationaliteit hebben.

Grieken in Nederland

In de 17e eeuw hadden zich al Grieken in Nederland gevestigd; geestelijken die aan de universiteit van Leiden studeerden en zeelieden die voor de VOC werkten.
Uit de "Kronieken van Amsterdam" blijkt dat er in de 18e eeuw (vanaf ca. 1760) een Griekse gemeenschap bestond in Amsterdam. Het stuk is geschreven door Johannes Brink, eigenlijk Ioannis Pringos, die zich in 1755 in Amsterdam gevestigd had. Deze gemeenschap bestond vooral uit handelaren uit Smyrna (het huidige Izmir), Chios, Thessaloniki en Zagori. Ze handelden voornamelijk in katoen.
Aan het begin van de 20e eeuw, na de val van het Ottomaanse Rijk in 1922 en de politieke onrust en etnische zuiveringen die daarop volgden, sloegen veel Grieken op de vlucht en verlieten hun dorpen en steden in Klein Azië. De meesten kozen ervoor zich in Griekenland te vestigen, maar een deel van hen kwam naar Nederland.
In 1961 kwamen de eerste Griekse gastarbeiders naar Nederland, maar nadat de Nederlandse en Griekse regering in 1966 een wervingsverdrag sloten, nam hun aantal aanzienlijk toe. Onder hen waren ook een aantal Grieken die in de Belgische mijnen werkten. België had namelijk al in 1957 een wervingsverdrag getekend, maar omdat het werk in de mijnen erg zwaar was, zochten de Grieken naar betere arbeidsomstandigheden vlak over de grens. In Nederland werkten ze behalve in de mijnbouw ook in de industrie. De migratiestroom droogte op door de oliecrisissen in 1973 en 1979.
Reeds in Nederland gevestigde Grieken, die hun baan verloren hadden, stortten zich op alternatief werk. In de loop van de jaren ‘70 openden de eerste Griekse restaurants hun deuren. Griekenland werd inmiddels steeds populairder als vakantiebestemming, wat zowel de klandizie van de restaurants als het aantal restaurants deed toenemen. Dit ondernemerschap heeft veel Griekse arbeidsmigranten van de eerste generatie geholpen bij het hogerop komen op de sociale ladder.
Nadat Griekenland in 1981 toetrad tot de EU konden de Grieken vanaf 1988 gebruikmaken van het vrije arbeidsverkeer van werknemers. Dit resulteerde in een nieuwe migratiegolf vanuit Griekenland. Tussen ca. 1986 en 1996 verdubbelde het aantal Grieken van ca. 5.000 tot ruim 10.000. Dit waren niet allemaal nieuwkomers. Ook de Griekse kinderen die in Nederland geboren zijn, zijn hierin meegenomen.
De Griekse staatsschuldencrisis in 2010 zorgde ervoor dat het aantal Grieken dat zich in Nederland vestigde, steeg van 1.770 (CBS: 2009) tot 4.736 (CBS: 2019).
Vandaag de dag wonen er 28.100 (CBS: 2020) Grieken in Nederland, waarvan het merendeel in Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Utrecht woont.

De Griekse gemeenschappen

De Grieken in Nederland vormden georganiseerde verenigingen. De Griekse gemeenschap in Amsterdam stichtte in 1752 de eerste Grieks-orthodoxe kerk in Nederland. Deze sloot op 23 april 1866 definitief haar deuren.
In juli 1946, werd de Vereniging van Grieken in Nederland opgericht met Rotterdam als thuisbasis. De vereniging bestaat nog steeds en is ook wel bekend als 'Het Griekse Huis in Rotterdam'. De doelstelling was de religieuze behoeften van de Griekse gemeenschap te dienen, educatie te bieden aan Griekse jongeren, Griekse tradities in stand te houden en de Griekse identiteit en cultuur te bewaren. Dankzij deze vereniging heeft Rotterdam de Grieks-orthodoxe Sint-Nicolaas kerk.
In de jaren '60 en '70 kwamen er meer Griekse verenigingen, verspreid over het land; o.a. voetbalclubs, dansgroepen, Griekse scholen en een Griekse bibliotheek. De sociaal-culturele centra organiseerden Nederlandse taallessen, lezingen en activiteiten. Ook werden er feesten georganiseerd, bijvoorbeeld met kerst en op 25 maart, de nationale feestdag van Griekenland. Een deel van deze verenigingen is nog altijd actief.
In Nederland is sinds 2009 ook een Griekse studentenvereniging, de HSSN, Hellenic Student Society Netherlands.

De Griekse kerk in Rotterdam

De Griekse-orthodoxe kerk van Rotterdam is gewijd aan Sint-Nicolaas, de beschermheilige van de zeevaarders en de handelaars. Heel toepasselijk voor de stad Rotterdam.

De Agios Nikolaos kerk in Rotterdam

Kort na de Tweede Wereldoorlog begon de Vereniging van Grieken in Nederland een inzamelingsactie voor de bouw van een eigen kerk, waarbij o.a. aan elk Grieks schip dat Rotterdam aandeed een bijdrage van ƒ 40,- werd gevraagd. In 1955 ging de bouw van start. Het is een kruiskoepelkerk in traditionele Byzantijnse stijl, ontworpen door de Griekse architect Antoniades in samenwerking met de Nedelandse architecten De Jongh, Taen en Nix. Het plan was de kerk op 5 december 1956 in te wijden, op de naamdag van de heilige, maar omdat de altaarstukken niet op tijd waren aangekomen, werd het uitgesteld tot 29 juni 1957, de naamdag van de toenmalige koning Paul van Griekenland.
De kerk ligt achter het Museum Boymans aan de Westzeedijk 333.

Monumenten voor de gastarbeiders

Monument voor de gastarbeiders - Rotterdam

In 2020 was het precies 50 jaar geleden dat de laatste wervingsovereenkomst voor gastarbeiders werd gesloten. Als eerbetoon aan de gastarbeiders komt er een monument in de stad Utrecht. Specifiek voor de arbeidsmigranten uit Italië, Griekenland, Marokko, Portugal, Spanje, Turkije en voormalig Joegoslavië, die in de jaren '60 en '70 naar Nederland kwamen. Naar verwachting zal het monument dit jaar worden gerealiseerd.

In Rotterdam staat al een monument voor de gastarbeiders ter herinnering aan hun bijdrage aan de wederopbouw van de stad na de Tweede Wereldoorlog. Het kunstwerk is gemaakt door kunstenaar Hans van Bentem en werd op 10 november 2013 onthuld door vertegenwoordigers van zeven nationaliteiten.