Van een Griekse vriendin ontving ik deze link naar een filmpje op facebook dat laat zien dat Grieken zich er niet onder laten krijgen en dan doel ik op het coronavirus. Sterker nog, de aanpak van de Grieken om het coronavirus te bestrijden is zeer doeltreffend gebleken. Waar veel landen een afwachtende houding aannamen, ging Griekenland al op 10 maart over tot sluiting van scholen en kort daarop werden ook de horeca, winkels en andere openbare gelegenheden gesloten. Deze bijna twee maanden durende lockdown werd op 4 mei beëindigd en men hoopt per 1 juni de grenzen weer te openen voor de eerste toeristen. Het filmpje en het goede nieuws inspireerden mij om een stukje te schrijven over Griekse dansen.

Al in de oudheid werd er in Griekenland gedanst, dat concluderen onderzoekers aan de hand van gevonden sculpturen en afbeeldingen op keramiek. Nog steeds zijn traditionele dansen belangrijk in de Griekse cultuur. Bij elke viering wordt er gedanst, op bruiloften, doopfeesten en op kerkelijke feestdagen en dorpsfeesten.

Eerder schreef ik al dat ik dol ben op Griekse muziek. Griekse dansen vind ik ook erg leuk. Hoewel ik zelf een houten klaas ben, kijk ik graag naar Grieken die zich uitleven op de dansvloer en heel soms dans ik een rondje mee.

Hieronder volgt een uitleg over 10 populaire Griekse dansen.

Μπάλος - Ballos

De Ballos komt oorspronkelijk van de Egeïsche eilanden. Het is een dans, waarbij paren samen dansen en alleen maar oog voor elkaar hebben. In de tijd dat omgang tussen ongetrouwde mannen en vrouwen uit den boze was, bood deze dans een mogelijkheid om bij feestelijke gelegenheden openlijk met elkaar te flirten. De dans bestaat uit figuren waarbij de man de vrouw het hof maakt, zoals aantrekkingskracht, vertoon van mannelijke dapperheid en vrouwelijke deugd, achtervolging en afwijzing, gevolgd door uiteindelijke verovering en overgave.De naam "Μπάλος" is afgeleid van het oud-Griekse werkwoord "βαλλίζω" wat "dansen, springen" betekent, en waar ook, via een omweg, het Nederlandse woord "bal" (in de zin van een dansfestijn) vandaan komt.De Ballos wordt gedanst op"Νησιώτικα" ("Nisiotika") ook wel bekend als "eilandmuziek", waarbij veelal de luit, de klarinet en de viool de boventoon voeren.

Χασάπικο - Chasapiko

De Chasapiko dateert uit de Byzantijnse periode en begon in Constantinopel als een dans die werd opgevoerd door slagers met zwaarden. De naam "Chasapiko" komt van het Turkse "kasap" wat "slager of slachter" betekent. De dans heeft elementen die door militairen van het Byzantijnse leger werden gebruikt en verspreide zich van Klein-Azië via Grieks Macedonië over het hele land.De dans wordt gedanst in een halve cirkel, waarbij de dansers elkaar bij de schouders vasthouden. Eerst is het tempo rustig maar het gaat steeds sneller.Er zijn verschillende versies: de "Χασάπικο (βαρύ)" (zware Chasapiko) die over het algemeen op muziek met een 4/4 maat gedanst wordt; en een snellere versie van de dans, de "γρήγορο Χασάπικο" (snelle Chasapiko) op een 2/4 maat. De snelle versie wordt ook wel "Μακελάρικος χορός" (slachtersdans) of "Χασαποσέρβικο" (Servische Chasapiko) genoemd, de laatste benaming verwijst naar Servische en andere Balkan-invloeden op deze versie van de dans.De choreograaf Georgos Provias choreografeerde de Syrtaki, voor de film "Zorba de Griek" uit 1964, op basis van de Chasapiko.

Ικαριώτικος - Ikariotikos

De Ikariotikos is een traditionele dans van het eiland Ikaria, die ook in de rest van Griekenland veel gedanst wordt, zowel door mannen als vrouwen. Men danst in een rij of open cirkel, terwijl men de hand vasthoudt van de tweede persoon links en de tweede persoon rechts, zo ontstaat een soort vlechtwerk van gekruiste armen. Tegenwoordig houdt men elkaar ook wel bij de schouders vast.De dans bestaat uit drie delen; in het eerste deel stapt men in lopend tempo, in het tweede deel gaat men over op het tempo en de stappen van de Isios Choros en in het laatste deel, wanneer het ritme van de muziek toeneemt, gaan de voetjes echt van de vloer.Het meest bekende lied dat bij deze dans hoort, is "Η αγάπη μου στην Ικαρία" (Mijn geliefde in Ikaria), geschreven en gecomponeerd door Georgos Konitopoulos.

Ίσιος χορός - Isios choros

De letterlijke betekenis van "Ίσιος χορός" is "rechte dans". Deze populaire dans komt van het eiland Kalymnos en wordt gedanst in een lange rij, waarbij de dansers, mannen en vrouwen, elkaars handen vasthouden. Degene die de dans leidt, improviseert er lustig op los, terwijl de anderen hem of haar volgen met de basisstappen.

Καλαματιανός - Kalamatianos

Deze dans werd al beschreven door o.a. Homerus en de Griekse filosoof Xenophon (430 - 355 v.Chr.) als een dans waarbij een vrouw een man in de dans leidde met een zakdoek. Waarschijnlijk ligt de oorsprong van de dans op de Peloponnesos. Volgens overlevering bestond er in de stadstaat Sparta een gelijkende dansstijl die bekend staat als "ὅρμος" (hormos), een dans in Syrto-stijl die werd uitgevoerd door jonge mannen en vrouwen in een open cirkel. De mannen dansten krachtig terwijl de vrouwen met bescheiden bewegingen dansten.In de 19e eeuw werd deze dans "Syrtos O Peloponisios" genoemd. Er wordt aangenomen dat de dans later de naam Kalamatianos heeft verkregen, naar de stad Kalamata.Inmiddels wordt de Kalamatianos gezien als de nationale dans van Griekenland.Zoals bij de meeste Griekse volksdansen, wordt ook deze dans hand in hand in een lange rij gedanst met een rotatie tegen de klok in. De voorste danser houdt meestal samen met de tweede danser een zakdoek vast en is de enige die hurkt, springt, draait, fluit en stampt. De maat van de muziek is 7/8, onderverdeeld in drie delen van 3 + 2 + 2 tellen, overeenkomend met 3 stappen per maat.Op 17 september 2017 werd er in de haven van Kalamata een wereldrecord gevestigd door 648 mensen die de Kalamatianos dansten en zo een vermelding behaalden in het Guinness book of records.

Πεντοζάλης - Pentozalis

De benaming van deze dans zorgt soms voor verwarring; "πέντε" betekent "vijf" en "ζάλος" betekent "stap", maar de dans bestaat niet uit vijf stappen. En "ζάλη" betekent "duizeling", maar ondanks dat de dansers vaak duizelingwekkende sprongen maken, heeft ook dit er niets mee te maken. De Pentozalis komt uit Kreta en is genoemd naar de vijfde poging van de Kretenzers om het eiland te bevrijden van de Ottomanen. De naam komt van het oud-Griekse woord "σάλος", wat "tumult" of "oproer" betekent. Het is duidelijk een krijgersdans die de opstand, moed, heldhaftigheid en ook hoop toont.De dansers vormen een halve cirkel, die heel langzaam, tegen de klok in roteert. De eerste danser gebruikt de tweede danser als 'steunpilaar' terwijl hij geïmproviseerde, krachtige, hoge sprongen en draaiingen maakt. Wanneer de eerste danser het genoeg vindt, danst hij langzaam naar het uiteinde van de rij en neemt de tweede danser zijn vermoeiende taak over, enzovoort.De muziek waarop gedanst wordt, is instrumentaal; niet melodieus, maar meer op een percussieve manier gespeeld. De belangrijkste instrumenten zijn de Kretenzische lyra en de "laouto" (luit). Het tempo wordt bepaald door de lyraspeler, die door middel van zijn spel aangeeft wanneer het voor de eerste danser tijd is om zijn acrobatiek te tonen en plaats te maken voor de volgende danser.

Συρτάκι - Syrtaki

De Syrtaki is wereldwijd bekend. Toch weten maar weinig mensen dat de Syrtaki een voor Griekenland vrij recente dans is. Deze dans is speciaal gechoreografeerd door de Griekse choreograaf Georgos Provias voor de film "Zorba de Griek" (1964) op eveneens speciaal voor de film gecomponeerde muziek van Mikis Theodorakis. De dans wordt daarom ook wel "Zorbas", "Zorba's dans" of "de dans van Zorba" genoemd en zou de "dronken wandeling" naar huis moeten voorstellen na een nacht stevig drinken.De Syrtaki wordt gedanst in een lijn- of cirkelformatie met de handen op de schouders van de mededansers. Kenmerkend is de afwisseling tussen snelle en langzame passen en de versnelling van een 4/4 maat naar een 2/4 maat.Op 31 augustus 2012 werd in de stad Volos het in 2007 op Cyprus gevestigde Guinness Wereldrecord Syrtaki dansen verbroken. In het licht van de tweede volle maan van de maand dansten 5.614 mensen vijf minuten lang de Syrtaki vanuit de haven langs het strand van de stad.

Συρτός - Syrtos

De Syrtos is ook erg populair. Traditioneel werd de Syrtos gedanst in gescheiden rijen van mannen en vrouwen. Tegenwoordig zijn de rijen meestal gemengd. De dansers in de keten volgen een vast stappenpatroon, maar de leider maakt zich vaak los van de rij en toont zijn geïmproviseerde kunsten met bijzonder gecompliceerde figuren. De basisstappen van de Syrtos zijn hetzelfde als die van de Kalamatianos, maar de Kalamatianos volgt een 7/8 maat en de Syrtos wordt gedanst op een 4/4 maat.Er zijn veel variaties van de Syrtos, zo wordt de Syrtos op Kreta bijvoorbeeld anders gedanst dan op het vasteland en ook de andere eilanden hebben vaak een eigen versie van de dans.De meest bekende uitvoering van de Syrtos is de "dans van Zalongo". In 1803 dansten de vrouwen van het door de Turken verwoeste dorp Souli de Syrtos terwijl ze zich één voor één van de berg Zalongo in een diep ravijn stortten, om aan gevangenschap en slavernij te ontkomen. In 1961 is er op de rand van het Zalongo-ravijn een monument geplaatst ter nagedachtenis aan deze vrouwen. Het is ontworpen door de Griekse beeldhouwer George Zongolopoulos (1903-2004) en bestaat uit zes betonnen, 12,5 m hoge, abstracte vrouwfiguren die elkaars hand vasthouden.

Τσιφτετέλι - Tsifteteli

De Tsifteteli is een buikdans. De naam komt van het Turkse woord "Çiftetelli". De Tsifteteli werd namelijk naar Griekenland gebracht door de Klein-Aziatische Grieken, die vanwege de grote bevolkingsuitwisseling in 1922 hun geboortesteden in het huidige Turkije moesten verlaten en naar Griekenland verhuisden, terwijl de Turken die in Griekenland leefden naar Turkije vertrokken. Het waren vooral die Grieken uit Smyrna (Izmir) die de Tsifteteli over heel Griekenland verspreidden.Volgens archeologische bevindingen is de buikdans echter al veel langer bekend in Griekenland. Zo zouden in de oudheid buikdansen worden opgevoerd ter ere van de godin Afrodite en werd de buikdans ook gedanst in de Byzantijnse periode, toen de Grieken handelsbetrekkingen en een sterke culturele uitwisseling hadden met de Arabieren en andere volkeren in het Midden-Oosten.Hoe dan ook, de Tsifteteli, zoals we die vandaag kennen, kwam dus vanuit Klein-Azië naar Griekenland en maakte aanvankelijk deel uit van de Rembetiko-cultuur. De Tsifteteli-liedjes van vandaag verschillen nogal van de originele Rembetiko Tsifteteli-liederen. De teksten zijn van de Rembetiko Tsifteteli zijn triest; ze weerspiegelen het lijden van de mensen en gaan vooral over armoede, emigratie, verloren liefde, wanhoop, enz. Tegenwoordig hebben de liedjes een vrolijker karakter.De Tsifteteli is vooral een sociale dans, meestal gedanst in paren; man en vrouw, vrouw en vrouw, man en man. Het is een improvisatiedans zonder vaste regels, waarbij men zich laat meevoeren door de muziek. De bewegingen van de Tsifteteli zijn sensueel met geheven armen, sierlijk bewegende handen en draaiende heupen.

Ζεϊμπέκικο - Zeibekiko

De Zeibekiko ontleent zijn naam aan de Zeybeks, een militie die vanaf het einde van de 17e tot het begin van de 20e eeuw in de Egeïsche regio van het Ottomaanse Rijk leefde. Oorspronkelijk was het een dans voor twee gewapende krijgers tegenover elkaar, maar in de loop der tijd ontwikkelde het zich tot een improvisatiedans voor mannen, die meestal alleen dansen en waar toeschouwers op hun hurken omheen zitten en hem aanmoedigen door in hun handen te klappen op de maat van de muziek, meestal een 9/4 maat.Vanwege de bewegingen van de danser, met de armen wijd uitgestrekt, wordt het ook wel de "adelaarsdans" genoemd.De danser heeft meestal wel een glaasje op, wat het dansen waarschijnlijk makkelijker maakt, omdat het een geïmproviseerde dans is, waarmee hij zijn gevoelens uitdrukt. Het zijn vooral gevoelens van verslagenheid, verdriet, en wanhoop. Een echte man schaamt zich niet om zijn pijn of zwakheden te tonen. Als de danser zijn Zeibekiko gedanst heeft, maakt hij plaats voor een andere danser. Tegenwoordig wordt de dans ook door vrouwen gedanst.